Synagogen in Den Haag
LJG 1976 herinwijding van de synagoge Prinsessegracht. (collectie Haags Gemeentearchief)
Synagoge aan de Prinsessegracht
In de 17de eeuw bezochten de rijke Sefardische en de armere Asjkenazische Joden samen een synagoge Dit gebedshuis was door Jacob Pareira, de Sefardische hofleverancier van levensmiddelen, naast zijn woning aan het Korte Voorhout ingericht.
In 1726 lieten de Sefardische Joden een fraaie synagoge aan de Prinsessegracht bouwen. Deze synagoge zou tot in de Tweede Wereldoorlog in gebruik blijven bij de Sefardische Joden in Den Haag. Sinds 1976 komt de Liberaal Joodse Gemeente van Den Haag in deze synagoge bijeen.
Synagogen in het centrum
De Asjkenazische Joden begrepen weinig van het Portugees dat werd gesproken in de synagoge aan het Korte Voorhout. Zij gingen vanaf 1694 eigen diensten houden in het huis van de Asjkenazische slager Tobias Magnus, op de hoek van de Nieuwe Kerkstraat en de Lange Gracht.
In 1696 kocht de rijke Abraham Boas, de schoonzoon van Tobias Magnus, een pand aan de St. Jacobsstraat. Hier hielden de Asjkenazische Joden tot 1723 hun diensten. Omstreeks 1707 begon Salomon Lipschutz als eerste rabbijn in Den Haag.
In 1723 werd achter de Voldersgracht aan de Brouwerssloot een nieuwe synagoge gebouwd. Het nieuwe gebedshuis was niet zichtbaar vanaf de straatzijde. Alleen hervormde kerken mochten te zien zijn vanaf de straat.
In de 19de eeuw was de Joodse bevolking van Den Haag sterk toegenomen. De synagoge achter de Voldersgracht was te klein geworden en vervallen. Besloten werd een nieuwe synagoge aan de Wagenstraat te bouwen, die in 1844 is ingewijd. De Joodse gemeente groeide zo sterk dat in 1875 ook de synagoge aan de Wagenstraat te klein was geworden. Er kwam in dat jaar voor de Asjkenazische Joden een tweede synagoge aan de Voldersgracht 55. Deze synagoge werd in 1922 afgebroken bij de aanleg van de Grote Marktstraat. De nieuwe tweede synagoge kwam in de Nieuwe Molstraat.
Synagogen overal in Den Haag
Doordat veel Joden uit ‘de Buurt’ verhuisden naar andere wijken in Den Haag kwamen ook hier synagogen. In Transvaal (Stellenboschstraat 13), in Scheveningen (Havenkade 19), in het Bezuidenhout (3e van der Boschstraat en sedert 1938 in de De Carpentierstraat) en in Duinoord (Obrechtsraat 600). In de Rivierenbuurt (Zaanstraat 32) stond een synagoge van uit Rusland afkomstige Joden, in 1936 is deze verplaatst naar de Stille Veerkade 16.
Met de ingebruikname van de nieuwe synagoge in de De Carpentierstraat in 1938 werd de synagoge in de Nieuwe Molstraat nog slechts als jeugdsynagoge gebruikt.
In Scheveningen woonde tenslotte een grote gemeenschap uit Oost-Europa afkomstige Joden.
Velen van hen waren door Russische pogroms en voor de dreiging en de gevaren van de Eerste Wereldoorlog naar Den Haag gevlucht. Zij hadden sedert 1926 een eigen synagoge aan de Harstenhoekweg 44. In de jaren ’30 nam deze Joodse gemeenschap in Scheveningen in omvang enorm toe, omdat vele Duitse Joden op de vlucht sloegen voor het Naziregime en zich ook hier vestigden.